Gezondheidsrisico’s Onderbelicht

De mogelijke komst van windturbines in Zarren roept ernstige vragen op over de impact op onze gezondheid. Ondanks de positieve framing van windenergie tonen steeds meer studies en getuigenissen aan dat windturbines een directe bedreiging vormen voor gezondheid en psychosociaal welzijn van omwonenden.


Geluidsoverlast: Onzichtbare Gevaar

Geluidshinder is een van de meest gemelde problemen door omwonenden van windturbines. We gaan er op een afzonderlijke pagina verder op in, maar het heeft directe en indirecte effecten op de gezondheid:

    • Slaapverstoring en stress
      Langdurige blootstelling aan windturbinegeluid, ’s nachts nog meer, kan de slaapkwaliteit verlagen en het stressniveau verhogen.
    • Indirecte gezondheidsklachten
      Gevoelens van hinder en verminderd welzijn kunnen leiden tot hoofdpijn, verhoogde bloeddruk en zelfs depressieve gevoelens. Bestaande klachten kunnen verergeren.
    • Irritatie door het ritmische karakter
      Studies tonen aan dat naast het geluidsniveau, evenzeer het ritmische, zoevende karakter van het geluid als erg hinderlijk wordt ervaren.

Dr. Goethals, cardioloog in het O.L.V.-ziekenhuis te Aalst, waarschuwt al jaren voor de gevolgen van geluidshinder op de gezondheid:

‘Uit een ander onderzoek blijkt dat onze bloeddruk al de hoogte inschiet bij nachtlawaai met een intensiteit van slechts 35 decibel. Dat is niets want bij een gewoon gesprek produceren we al 45 decibel. Het is onmogelijk om ons gehoor af te sluiten omdat het geconstrueerd is als een 24 uurs-alarm. Lawaai betekent voor ons lichaam intuïtief gevaar. Het is dus geen subjectieve gewaarwording, maar een feit.’

‘Bij het onderzoek was er een groep die in een drukke en lawaaierige stad met open raam slaapt. Zij voelden zich allerminst gehinderd. Toch bleek dat bij deze categorie zes keer meer dan normaal een hogere bloeddruk werd gemeten. En een hoge bloeddruk veroorzaakt nog altijd ziekten als hersentrombose, hartinfarct of hartfalen. Daar komt nog bij dat een verstoorde slaap een regelrechte ramp is. Simpel gezegd herstelt de slaap ‘s nachts wat overdag kapot is gemaakt. We recupereren op fysiek en mentaal vlak. Lukt dat niet, dan wordt ook normaal functioneren onmogelijk. Iedereen heeft recht op volledige stilte tijdens de slaap.’

Goethals windt er geen doekjes om. ‘Het is waanzin om die turbines vlakbij bewoning te plaatsen. In Frankrijk stelt de Academie voor Geneeskunde een afstand van 1.500 meter voor. 

  • Interview actiecomité ‘BBB – Windmolens NEE!’ met dr. Goethals, over de gezondheidsrisico’s t.g.v. geluidshinder veroorzaakt door windturbines.

Slagschaduw en Lichtflikkering: Meer Dan Visuele Verstoring

De constant knipperende lichtinval, veroorzaakt door het bewegende schaduwpatroon van de rotorbladen, is niet alleen erg irriterend maar kan ook gezondheidsklachten veroorzaken:

    • De chronische hinder is een stressor die kan leiden tot gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid.
    • Bij mensen met een vorm van (fotosensitieve) epilepsie kan de slagschaduwflikkering een aanval uitlokken.
    • De voortdurend visuele verstoring leidt bij veel mensen tot psychische belasting: een verhoogd stressniveau en concentratieproblemen.

Mentaal Welzijn

Het aspect mentaal welzijn wordt nergens nagegaan in de procedures in aanloop naar regelgeving voor windturbines, niettegenstaande dit in huidige maatschappij een thema geworden is waar heel veel aandacht aan besteed wordt. Mentaal welzijn is vandaag wel degelijk erkend als een wezenlijk deel van de gezondheid.

Nochtans, de grootte alleen al van windturbines in het landschap … dreigende reuzen die letterlijk en figuurlijk een schaduw werpen over het dagelijkse leven van omwonenden. Geen boom is hoog genoeg om ze uit je zicht weg te houden, zelf al staan ze een kilometer ver.

De constante hinder en alle nadelen die omwonenden kunnen ondervinden, leiden tot stress, slaaptekort, … met als gevolg een verminderd psychisch welbevinden, tot zelfs psychische problemen.

    • VRT – 14/03/2025 – “Slapen is een soort van nachttherapie”: waarom een goede nachtrust belangrijk is voor je psychisch welzijn
    • RIVM – 2013 – Windturbines: invloed op de beleving en gezondheid van omwonenden
      De geluidshinder die aanleiding kan geven tot slaapverstoring en psychologische stress, veroorzaakt wel degelijk indirect verdere gezondheidsproblemen. Langdurige vermoeidheid, verhoogde bloeddruk, concentratieproblemen, oorsuizingen, … kunnen oorzaak zijn van verdere gezondheidsproblemen, tot zelfs hartziekten.
      En ook het zoevende geluid, de variërende schaduw (slagschaduw) en de voortdurende draaibeweging zijn bron van ergernissen die leiden tot gezondheidsklachten.
    • Factcheck Vlaanderen (24/09/2024) sluit uit dat windturbines directe gezondheidsproblemen veroorzaken, waarmee bedoeld wordt dat je bijvoorbeeld geen longkanker zal krijgen omdat je nabij een windturbine woont (zoals dat wel direct gevolg kan zijn van bijvoorbeeld roken).
      Wel bevestigen ze dat geluidshinder en slagschaduw invloed kan hebben op het welzijn van personen, zonder daar verder op in te gaan.
      Evenmin gaat men in op de indirecte gezondheidsproblemen t.g.v. stress, slaapverstoring, … Een gekleurde factcheck … opgemaakt vanuit Vlaanderen, dat er alles aan doet om meer windturbines te bouwen.

Draagvlak is een veel voorkomend woord in beleidsdocumenten, maar wordt niet in praktijk gebracht. Integendeel, de handelswijze van veel projectontwikkelaars is stiekem, en zet burgers tegen elkaar op. De wetgeving wordt bovendien nog steeds verder opengelegd om meer en vooral eenvoudiger overal (maar dan ook bijna écht overal) windturbines op te kunnen richten, zodat je als burger haast onmogelijk met enige rechtszekerheid nog ergens kunt gaan wonen in landelijk gebied, waar geen windturbines kunnen gebouwd worden.

Burgers die bewust landelijk wonen voor rust en landschap, zien hun droom in duigen vallen. Hun woongenot wordt fundamenteel aangetast. Kortom, reeds vanaf het begin van een windturbineproject worden omwonenden in machteloosheid en radeloosheid geduwd. Stress en angst is meteen hun deel.

Mensen die hierdoor op de rand van een depressie staan, zijn nu al feit in Zarren!

Niets van dat telt evenwel in de regelgeving.


Wetgever Negeert Gevolgen Voor Gezondheid

De impact op mens en gezondheid is wel degelijk gekend bij de wetgever. Echter moet vastgesteld worden dat geen enkele moeite ondernomen wordt om oplossingen te zoeken die geen hinder veroorzaken voor de burger. We kunnen uit de onvoldoende regelgeving slechts besluiten dat de stem van de windlobby veel luider klinkt in Brussel (zowel naar Vlaanderen, als naar Europa toe), dan de stem van de tienduizenden benadeelden verspreid over Vlaanderen, en van nog veel meer over Europa verspreid.

Uit het plan-MER van 18/04/2023, opgemaakt in het kader van de huidige sectorale voorwaarden die als norm gelden voor windturbines, halen we immers volgende passages omtrent de impact van windturbines op mens en gezondheid.

  • Stress (als gevolg van hinder) en slaapverstoring kunnen, vooral als zij frequent en gedurende langere tijd voorkomen, onrechtstreeks (zuivere) gezondheidseffecten tot gevolg hebben. Het optreden van hinder en slaapverstoring vormt dus een risico op gezondheidseffecten, ook als deze effecten niet aangetoond worden in onderzoek. Gezien er relatief weinig personen blootgesteld worden aan windturbinegeluid (in vergelijking met wegverkeersgeluid bijvoorbeeld), is het voorstelbaar dat deze effecten wel optreden maar niet uit epidemiologisch onderzoek naar voor komen.
    Dit wordt letterlijk vermeld in het plan-MER, doch blijkt niet belangrijk voor de wetgever.

  • Omtrent een studie uit 2016 … “Exposure to wind turbine noise: Perceptual responses and reported health effects (Michaud, David S. (2016b))” wordt gesteld:
    Algemeen kunnen we stellen dat er een verhoogde hinder van alle windturbine-effecten is vanaf 35 dB(A) die samengaat met de graduele geluidsverhoging.
    De richtwaarden vooropgesteld door Vlaanderen liggen uiteindelijk beduidend hoger dan 35 dB(A). VLAREM voorziet een richtwaarde ’s nachts van 39 dB(A) voor woongebied / 43 dB(A) voor agrarisch gebied, en overdag 44 dB(A) voor woongebied / 48 dB(A) voor agrarisch gebied.
    Weet hierbij dat een toename van 3 dB(A) een verdubbeling betekent van het geluid!
Gebiedrichtwaarde voor het specifiek geluid in openlucht in dB(A)
overdag‘s avonds‘s nachts
4° woongebieden443939
10° agrarische gebieden484343

Merk dus ook op hoe bewoners in agrarisch gebied (en dat zijn er wel wat in Zarren) het met veel minder strengere normen moeten stellen, dan bewoners in woongebied. Ronduit discriminerend!

  • … indien er klachten zijn over windturbinegeluid, deze vaak te situeren zijn in agrarische gebieden waar het achtergrondgeluid laag is.
    Frappant! De overheid besluit dan maar om de toegelaten geluidsgrens voor windturbines hoger te leggen in agrarisch gebied. Kan u nog volgen? Zarren is er wel mee …

  • Wat betreft het laagfrequent geluid zijn er geen normen opgenomen in VLAREM II. Het laagfrequente geluid kan een bron van hinder zijn.
    Begrijpt u het nog?

  • Wanneer het aantal windturbines toeneemt, gaat dit mogelijk samen met een toename van het aantal gehinderden, slaapverstoorden en met een verhoogd risico op gezondheidseffecten …
    Maar voor de wetgever speelt het geen rol?

  • De gegevensbank met betrekking tot de klachten is niet structureel opgebouwd zodat het moeilijk is om deze mee op te nemen.
    Dat maakt het werk eenvoudiger … ?

  • Individuele psychosomatische klachten ten gevolge van hinder zijn nooit volledig uit te sluiten.
    Pech voor wie er mee zit?

  • Aanvullend is het op dit ogenblik moeilijk om een representatieve epidemiologische studie uit te voeren gezien het klein aantal mensen die wonen in de directe omgeving van de windturbineparken.
    In het bijhorende FAQ-document (4.3.4) vult men de toelichting hierover aan met de mededeling dat zo’n studie niet eenvoudig te realiseren is op lokaal niveau … helaas voor de lokale bevolking? Men geeft er wel al meteen de contactgegevens op van de afdeling Handhaving, zodat u de hinder kan melden …


Vaststellingen WHO

De WHO stelde vast dat slaapverstoring kan optreden bij geluidsniveaus vanaf 30 dB(A) Lnight, outside. Vanaf 40 dB(A) worden werkelijk ongunstige gezondheidseffecten vastgesteld, in die mate dat mensen hun leven moeten aanpassen om met dit nachtelijk lawaai om te gaan. Kwetsbare groepen worden hierin zwaarst getroffen. Men spreekt van insomnia, verhoogd gebruik van geneesmiddelen.

De geluidsnormen voor windturbines houden hier kennelijk geen rekening mee. Slaapverstoring en gezondheidseffecten kunnen dus wel degelijk verwacht worden.


Conclusie: Gezondheid Op Het Spel

De komst van windturbines mag niet ten koste gaan van de gezondheid van de lokale bevolking. Er zijn te veel onzekerheden en aanwijzingen voor gezondheidsrisico’s om dit te negeren. Windturbines mogen zeker gebouwd worden, maar de regelgeving dient verstrengd om de burger te beschermen!

Gezondheid gaat boven winst, altijd.


Info

  • Uit het rapport van de Hoge Gezondheidsraad, van 23/05/2013, betreffende ‘Effecten op de volksgezondheid van de plaatsing en exploitatie van windturbines op land’, geven we u graag enkele passages uit de samenvatting mee:

Zowel hinder als slaapverstoring kunnen echter bovenmatig stress veroorzaken, wat op zijn beurt negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid en het welzijn van de betroffen personen.

Indien het begrip ‘gezondheid’ wordt verruimd tot de kwaliteit van leven, dat ook geacht wordt welzijn te omvatten, is één van de voornaamste omgevingseffecten op de gezondheid de hinder die wordt toegeschreven aan het geluid van de draaiende windturbines, zowel overdag als ‘s nachts.
…
Voor de sociale aanvaarding van een windenergieproject door de lokale gemeenschap is beslissend hoe deze de gevolgen ervan voor haar (toekomstige) levenskwaliteit waarneemt. Als het gevoelen bestaat dat die erop achteruit gaat (of zal gaan), kan dit bij bepaalde personen tot gezondheidsklachten leiden of deze verergeren, zoals bv. zich depressief voelen, lijden aan hoofdpijn of aan hoge bloeddruk.
Toch kan de kwaliteit van leven worden verbeterd, of de verslechtering ervan worden beperkt, indien de geluidsblootstelling wordt verminderd of bij het ontwerpen van windenergieprojecten rekening wordt gehouden met typische eigenschappen van het landschap.